werkwoordsvorm

Werkwoordsvorm is een algemene term voor de verschillende vormen waarin een werkwoord in een zin kan voorkomen. In de Nederlandse grammatica verwijst het naar de morfologische variantiek van een werkwoord die aangeeft wie handelt (persoon en getal), wanneer (tijd) en onder welke omstandigheden (mogelijk, wens, gebiedend). Vormen die specifiek gekoppeld zijn aan tijd en persoon noemen we finite vormen; overige vormen noemen we non-finite vormen.

De belangrijkste finite vormen zijn de tegenwoordige tijd (ook wel onvoltooid tegenwoordige tijd), de verleden tijd en de voltooide tijd. In de tegenwoordige tijd krijgen werkwoorden een uitgang die afhangt van de persoon en het getal: ik loop, jij loopt, hij loopt, wij lopen, jullie lopen, zij lopen. In de verleden tijd verandert de stam vaak (loopt → liep → liepen). De voltooide tijd wordt gevormd met een hulpwerkwoord (hebben of zijn) en het voltooid deelwoord: ik heb gelopen en ik ben gelopen zijn mogelijke realisaties, afhankelijk van de betekenis en het werkwoord. Daarnaast bestaat er de gebiedende wijs (imperatief): Loop! (en meervoudig: Loop mee!, afhankelijk van de context).

Niet-finite vormen omvatten het infinitief (lopen), het te-infinitief (te lopen) en de deelwoorden: het onvoltooid deelwoord (lopend) en het voltooid deelwoord (gelopen). Het onvoltooid deelwoord kan dienen als bijvoeglijk of bijwoordelijk element (de lopende man), terwijl het voltooid deelwoord voornamelijk voorkomt in samengestelde tijden en als bijvoeglijk deelwoord (gelopen prestaties).

Regelmatige werkwoorden volgen voorspelbare patronen in alle finite tijden; onregelmatige werkwoorden vertonen stamveranderingen of afwijkende uitgangen. Voorbeelden: regelmatig werkwoord maken → ik maak, maakte, gemaakt; tenzijie onregelmatig zijn zoals zijn → ben, bent, is; verleden tijd was/weren; voltooide deelwoord geweest.