determinerenwoord

Determinerenwoord is een woordsoort in de grammatica die een zelfstandig naamwoord bepaalt of specificeert in de referentie ervan. Het geeft aan of een referent bekend of onbekend is, hoeveel exemplaren er zijn, of naar welke nabijheid of bezit wordt verwezen. In veel talen, waaronder het Nederlands, vormt het determinerenwoord een vaste voorwoordpositie in de woordgroep en gaat het meestal direct vóór het zelfstandignaamwoord.

In het Nederlands omvat de determinerenwoordklasse verschillende typen. Lidwoorden zoals de, het (definite) en een (indefinite) geven aan of iets bekend is of niet. Aanwijzende determiners zoals deze, dit, die en zo voorkomen wanneer men naar iets specifieks wijst. Bezitse determiners zoals mijn, jouw, zijn, haar, ons, jullie en hun geven bezit aan. Numerale en kwantificeerders zoals twee, meerdere, alle, geen geven hoeveelheid of absolutie beperkingen aan. Daarnaast bestaan er overige determiners zoals elk, iedere, zulk, weinig, veel die referentie en hoeveelheid verder specificeren.

Syntactisch vormt het determinerenwoord meestal de voorfase van de naamwoordgroep: determinerenwoord + (optioneel) adjectief(en) + zelfstandig naamwoord. Het determinerenwoord beïnvloedt de informatie-structuur van de zin door te bepalen of de referent bekend is, herkend kan worden of nieuw wordt geïntroduceerd. De combinatie van determinerenwoord en noun phrase kan variëren met vorm en context, maar buiten de adjectivale attributie blijft de volgorde doorgaans vast: determinerenwoord gevolgd door eventueel adjectieven en daarna het zelfstandig naamwoord.

International gezien verschillen talen in aanwezigheid en type determinerenwoorden; sommige talen kennen geen onderscheiden lidwoorden, terwijl anderen een rijk systeem van determiners gebruiken om referentie en grootte nauwkeurig te markeren. Zie ook lidwoord, aanwijzend voornaamwoord, bezittelijk voornaamwoord en kwantificeerder.