aanwijzend

Aanwijzend is een term in de Nederlandse grammatica die verwijst naar woorden die een referent in de context aanduiden. Het hoort tot de categorie van demonstratieve woorden en kan functioneren als zowel aanwijzend voornaamwoord als aanwijzend bijvoeglijk naamwoord. In beide gevallen geven deze woorden nabijheid of afstand tot een bepaald ding, persoon of idee aan, of verwijzen ze terug naar eerder genoemde zaken in de spraak of tekst.

De meest voorkomende vormen van aanwijzende woorden zijn dit, dat, deze en die. Dit en dat worden meestal gebruikt met onbepaalde of neutrale nominale woorden, bijvoorbeeld: dit boek, dat huis. Deze en die worden aangewend bij woorden met определ artikel of bij de aangrenzende naamwoorden, bijvoorbeeld deze auto, die mensen. Meervoudig komen dezelfde vormen voor: deze boeken, die bomen. Aanwijzende woorden kunnen bovendien als zelfstandig voornaamwoord optreden, zoals in: Dit is mijn verantwoordelijkheid. Dat is het punt.

Functie en gebruik: als determiners (aanwijzend bijvoeglijk naamwoord) staan ze voor een zelfstandig naamwoord en geven nabijheid of afstand aan. Als voornaamwoorden staan ze op zichzelf en verwijzen naar een eerder genoemd of contextueel duidelijk referent. Ze kunnen ook contextueel verwijzen naar iets in de nabije of verre realiteit binnen discours. In vergelijking met andere talen vertalen ze zich grotendeels als this/these en that/those in het Engels.

Het begrip aanwijzend wordt in grammatica gebruikt om de rol van deze woorden te classificeren, en het sluit aan bij onderwerpen zoals demonstratieve voornaamwoorden en demonstratieve bijvoeglijke naamwoorden in talen met vergelijkbare systemen.