denksystemen

Denksystemen is een term die verwijst naar de onderliggende raamwerken die mensen gebruiken om informatie te verwerken, situaties te begrijpen en beslissingen te nemen. Ze bepalen hoe indrukken worden geïnterpreteerd, oorzakelijkheid wordt vastgesteld en welke oplossingen als geschikt worden gezien. Denksystemen zijn zowel individueel als sociaal bepaald en kunnen zich ontwikkelen door ervaring, opleiding en reflectie.

Historisch gezien komt het idee voort uit de cognitieve wetenschappen en filosofie over kennis en redenering. In de literatuur spreken mensen vaak van mentale modellen: georganiseerde representaties van hoe de werkelijkheid werkt die mensen in gedachten dragen en aanpassen als ze nieuwe informatie tegenkomen.

Typologieën van denksystemen variëren. Een gangbare scheiding is tussen analytisch, lineair en logisch denken vs intuïtief, snel en heuristisch oordeel. In populair-wetenschappelijke teksten wordt ook melding gemaakt van Kahnemans systeem 1 en systeem 2: systeem 1 opereert automatisch en snel, systeem 2 is langzamer en doelbewust. Daarnaast bestaan domeinspecifieke denksystemen zoals kritisch denken, creatief denken en visueel-ruimtelijk redeneren.

Toepassingen liggen op het gebied van onderwijs, besluitvorming en ontwerp. Door rekening te houden met verschillende denksystemen kunnen leeractiviteiten, communicatie en innovatie beter aansluiten bij hoe mensen werkelijk denken, en kan men denken aan biases en fouten.

Kritiek op denksystemen wijst erop dat ze simplificaties zijn: ze beschrijven neigingen en patronen, maar zijn geen universele waarheden. Cultuur, context en beroep kunnen de vorm en effectiviteit van denksystemen sterk beïnvloeden.