Typologieën

Typologieën zijn systematische classificaties die verschijnselen verdelen in types op basis van gedeelde kenmerken. Ze dienen als hulpmiddel om complexiteit te verminderen, overeenkomsten en verschillen zichtbaar te maken en vergelijkingen mogelijk te maken. Met typologieën kunnen onderzoekers patronen herkennen, theorieën toetsen en communicatieve handelingskaders bieden voor beleidsvorming, design en wetenschap.

Een typologie verschilt van een taxonomie. Een taxonomie ordent objecten in hiërarchische relaties, terwijl een typologie vaak gericht is op het identificeren van functionele of conceptuele types die niet per se hiërarchisch geordend zijn. Typologieën worden ontwikkeld door het bepalen van een doel, selectie van criteria, verzameling en analyse van data, definiëren van types, toewijzing van gevallen aan types en evaluatie van de bruikbaarheid en robuustheid van het systeem.

Typologieën komen voor in veel vakgebieden. In de archeologie classificeren onderzoekers pottenbakkersstijlen als typologieën. In sociologie en criminologie worden typeringen gemaakt van gedragspatronen of misdrijvingsvormen. In taalkunde wordt gesproken van taaltypologie met onder meer isolerende, fusionele en agglutinatieve talen. In architectuur en productontwerp ontstaan typologieën van gebouw- of producttypes die als referentiekaders dienen voor ontwerp en vergelijking.

Een terugkerende kritiek is dat typologieën vereenvoudigen en context negeren. De keuze voor criteria kan subjectief zijn en labels kunnen stigmatiseren of stijf worden. Validiteit vereist transparante criteria, triangulatie met aanvullende methoden en herziening bij nieuwe bevindingen.