effectiviteit

Effectiviteit is de mate waarin een interventie, product of activiteit haar beoogde doelen realiseert in de praktijk. Het begrip wordt toegepast op uiteenlopende domeinen zoals gezondheidszorg, onderwijs, beleid en bedrijfsleven. In het Nederlands wordt vaak gesproken van effectiviteit in tegenstelling tot efficiëntie; terwijl effectiviteit gaat over het behalen van gewenste resultaten, gaat efficiëntie over de verhouding tussen resultaten en ingezette middelen. In de praktijk hangen effectiviteit en context samen: wat werkt in één setting, werkt mogelijk minder goed in een andere.

Om effectiviteit te meten worden evaluatiemethoden ingezet die proberen causaliteit aan te tonen en rekening houden met realistische omstandigheden. Bij streng bewijs kan men gebruiken: gerandomiseerde gecontroleerde proeven (RCT's), quasi-experimenten, of natuurlijke experimenten; daarnaast zijn voor sommige projecten pre-postmetingen met controlegroep of tijdreeksanalyses. Kernindicatoren omvatten eindresultaten (wat is bereikt), impact (lange termijn effecten), bereik en duurzaamheid. Theorie van verandering en een logisch model helpen om te definiëren welke activiteiten tot welke outputs leiden en uiteindelijk tot gewenste effecten.

In de gezondheidszorg wordt effectiviteit vaak vergeleken met efficacy; in de praktijk draait het om of behandelingen werken onder gebruikelijke omstandigheden. In onderwijs wordt gekeken naar leerresultaten en vaardigheden; bij beleid naar maatschappelijke effecten zoals armoedebestrijding of werkgelegenheid, met aandacht voor context en uitvoering. Uitdagingen bij de beoordeling zijn onder andere attributie, tijdshorizons, kosten, uitvoeringkwaliteit en generaliseerbaarheid.

Effectiviteit is een dynamisch en contextafhankelijk beoordelingskader dat vaak wordt gecombineerd met kosten- en efficiëntieanalyses om beslissingen te ondersteunen.