bewerkingstoleranties

Bewerkingstoleranties zijn de grenzen waarin afmetingen en vormen van bewerkte delen mogen afwijken van de nominale maat. Ze ontstaan door variatie in het bewerkingsproces door slijtage van gereedschappen, machine-nauwkeurigheid, opspanning en meetfouten. Toleranties zorgen ervoor dat onderdelen nog steeds in elkaar passen en functioneren ondanks deze variatie.

Er zijn verschillende typen toleranties: lineaire toleranties (diameter, lengte) die aangeven hoeveel afwijken toegestaan is; vormtoleranties (vlakheid, platheid, rechtheid) die de vorm beperken; liggingtoleranties (evenwijdigheid, lood, positionering) die de plaatsing van kenmerken bepalen. Toleranties kunnen bilateraal zijn (evenveel positieve en negatieve afwijking) of unilateraal (alleen onder- of bovengrens). In engineering wordt vaak gesproken over fits zoals losse, overgangs- of koppelende passen.

Voor het ontwerp en de fabricage wordt vaak gebruikgemaakt van internationale normen. ISO 286 beschrijft het stelsel van toelaatbare afwijkingen bij lineaire en dia-afmetingen, terwijl ISO 2768 algemene toleranties geeft voor niet-geformaliseerde tekeningen. Geavanceerde tolerantieaanduidingen komen uit GD&T (geometrische toleranties) zoals datums, positionering en symmetrie. Bij ontwerp kiezen engineers toleranties op basis van functionele eisen, assemblage en kosten.

Inspectie en productietechnieken hangen samen met het toleranceniveau. Duidelijke toleranties faciliteren interchangeability en kwaliteitscontrole; te strakke toleranties verhogen productiekosten en vergen nauwkeurige meetapparatuur en statistische procescontrole (Cp, Cpk). Het opnemen van bewerkingstoleranties is essentieel voor betrouwbare productie en samenwerking tussen ontwerp en fabricage.