autoimmuunseid

Autoimmuunziekte is een verzamelterm voor aandoeningen waarbij het immuunsysteem ten onrechte lichaamseigen weefsels aanvalt, wat ontsteking en weefselschade kan veroorzaken. De variatie in aangetaste organen leidt tot een breed scala aan klinische presentaties. Sommige aandoeningen zijn organ-specifiek, zoals type 1 diabetes en auto-immuun thyreoïditis (Graves’ ziekte en Hashimoto-thyreoïditis); andere zijn systemisch en kunnen meerdere organen tegelijk treffen, zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematodes en multiple sclerose.

De oorzaak is meestal een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren. Erfelijke factoren, met name bepaalde HLA-typen, verhogen het risico. Omgevingsfactoren zoals infecties, roken, hormonale veranderingen en veranderingen in de darmmicrobiota kunnen de tolerantie voor lichaamseigen antigenen verstoren en autoimmuniteit op gang brengen.

Diagnose berust op klinische evaluatie aangevuld met laboratoriumtests, beeldvorming en soms weefsbiopten. Veel autoimmuunziekten kennen specifieke autoantistoffen, zoals ANA, RF, anti-CCP en anti-dsDNA, en organ-specifieke antistoffen zoals anti-TPO of anti-GAD. Beeldvorming en biopsieën kunnen de betrokkenheid aantonen.

Behandeling is meestal gericht op het remmen van de immuunactiviteit en het verlichten van symptomen; er bestaat geen genezing voor de meeste aandoeningen. Therapeutische opties omvatten corticosteroïden, traditionele DMARDs (zoals methotrexaat en azathioprine) en biologische geneesmiddelen (bijv. TNF-remmers, IL-6-remmers), aangevuld met leefstijladviezen en regelmatige follow-up.

Prognose en beloop variëren sterk per aandoening; vroegtijdige diagnose en continue behandeling verbeteren vaak de uitkomsten en beperken orgaanschade. Autoimmuunziekten komen vaker voor bij vrouwen en kunnen op elke leeftijd ontstaan.