Zelfversterkende

Zelfversterkende is een term die vooral in wetenschappelijke en publieke discussies wordt gebruikt om processen, systemen of verschijnselen te beschrijven waarin de uitkomsten de oorzaak versterken, waardoor de werking zichzelf versterkt en mogelijk escaleert. Het gaat doorgaans om positieve feedbacklussen: mechanismen waarbij een prikkel een gevolg oproept dat op zijn beurt de prikkel versterkt.

Zelfversterking kan zowel voordelen als nadelen hebben. In sommige contexten vergroot de cyclus de kans op voortgezette groei of veerkracht; in andere contexten kan zij uitwassen veroorzaken, zoals instabiele groeicurves, overbelasting of groeiende ongelijkheid.

Voorbeelden en domeinen:

- Biologie: tijdens de bevalling vergroten oxytocine en weeën elkaar in een positieve feedbacklus; ook in bloedstolling werkt een cascade die zichzelf versterkt.

- Technologie en economie: netwerkeffecten en adoptiecycli kunnen leiden tot snellere groei naarmate meer mensen een product gebruiken; daardoor kunnen waarderingen en vraag ook verder omhoog kruipen, soms gepaard gaand met misinformatie of bubbelvorming.

- Samenleving en beleid: reputatiesystemen, sociale druk en propaganda kunnen overtuigingen en gedragingen verankeren doordat steeds meer mensen dezelfde opvatting gaan vertonen.

- Klimaat en milieu: sommige klimaatmechanismen creëren processen die extra veranderingen veroorzaken, zoals albedo-veranderingen of kooldioxide-feedbacks.

Beleid en analyse: onderzoekers en beleidsmakers proberen negatieve zelfversterkende lussen af te remmen en positieve lussen te ondersteunen, via monitoren, regelgeving, prikkels en communicatiestrategieën.

Zie ook: positieve feedback, netwerkeffect, virtuous circle, vicious circle, tipping point.