kruipen

Kruipen is een Nederlands werkwoord met de basale betekenis van zich over een oppervlak bewegen, meestal door op de handen en knieën of op de buik te kruipen. Het woord wordt zowel letterlijk gebruikt, bijvoorbeeld bij menselijk leren kruipen, als figuurlijk, voor langzame of onhandige voortgang. In de plantkunde verwijst kruipen naar groei nabij het oppervlak van de grond, waarbij planten zich horizontaal langs de bodem verspreiden in tegenstelling tot verticaal klimmen.

Conjugatie en gebruiksregels: in de tegenwoordige tijd is het ik kruip, jij kruipt, hij kruipt, wij kruipen, jullie kruipen en zij kruipen. De onvoltooid verleden tijd is kroop voor alle personen (ik kroop, jij kroop, hij kroop, wij/krijpen? kruop). De voltooide tijd wordt meestal met zijn gebruikt: ik ben gekropen, jij bent gekropen, hij is gekropen. Regelmatig gebruik van het werkwoord treedt op in zowel alledaagse als formele contexten, bijvoorbeeld in opvoeding (“het kind kruipt”), sportcommentaar (“een kat kruipt achter de bank”) en biologie (“slakken kruipen over het oppervlak”).

Veelvoorkomende uitsluitingsgevallen: kruipen is niet hetzelfde als slijen of glijden; die bewegingen worden in het Nederlands meestal anders benoemd. In de omgangstaal kan kruipen ook betekenissen krijgen zoals zich een weg banen of schoorvoetend vooruitgaan, soms met figuurlijke nuance van voorzichtig of heimelijk bewegen.

Zie ook: kruipen (vervoegingen) en kruipende planten.