Warmteregulatie

Warmteregulatie, ook wel thermoregulatie genoemd, is het fysiologische systeem dat ervoor zorgt dat de kernlichaamstemperatuur binnen een beperkt bereik blijft ondanks wisselende omgevingsomstandigheden. Bij mensen en andere warmbloedige dieren wordt de temperatuur grotendeels geregeld door het hypothalamusgebied in de hersenen, dat fungeert als een thermostaat. Thermoreceptoren in de huid en in het lichaam leveren continue informatie over de huidige temperatuur, die via zenuwsignalen naar de hypothalamus wordt gestuurd. Het setpoint ligt normaal rond de menselijke kerntemperatuur van ongeveer 37°C, met klinisch relevante variaties tussen circa 36°C en 38°C.

Het regulatiemechanisme berust op negatieve feedback: als de temperatuur afwijkt van het setpoint, activeert het lichaam verschillende effectors om de temperatuur terug te brengen naar het gewenste niveau. Effectors zijn onder meer:

- vasomotorische reacties: bij koude contraheren huidvaten om warmteverlies te verminderen; bij warmte verwijden ze juist om warmte af te geven;

- warmteproductie: rillen (shivering) en niet-schurende thermogenese (niet-schurende warmteproductie) via bruin vetweefsel; hormonale systemen (zoals noradrenaline en thyroxine) kunnen de warmteproductie verhogen;

- evaporatieve koeltechnieken: zweten en veranderingen in ademhaling beïnvloeden warmteverlies;

- gedrag: dichter bij elkaar kruipen, extra kleding dragen, activiteit of rust aanpassen.

Tijdens infecties kan het setpoint verhoogd worden door pyrogenen, wat koorts (febrile respons) veroorzaakt als onderdeel van de afweer. Warmteregulatie verschilt tussen endotermen (dieren die intern regelen) en ectothermen (dieren die warmte vooral uit de omgeving halen). Storingen kunnen leiden tot hyperthermie, hypothermie of abnormale koortsreacties en vereisen medische evaluatie.