pyrogenen

Pyrogenen zijn stoffen die bij mensen en dieren een verhoging van de lichaamstemperatuur veroorzaken, oftewel koorts. Ze kunnen exogeen uit ziekteverwekkers afkomstig zijn of endogeen door het lichaam geproduceerd worden. Exogene pyrogenen zijn vaak bacterieel van oorsprong en omvatten lipopolysacchariden (LPS) uit Gram-negatieve bacteriën en andere componenten van micro-organismen. Endogene pyrogenen zijn moleculen zoals cytokines—interleukine-1 (IL-1), IL-6 en tumornecrosefactor alfa (TNF-α)—en prostaglandine E2 (PGE2) die via de hypothalamus het temperatuurssetpoint beïnvloeden.

Mechanisme: pyrogenen acteren door immuunreacties die leiden tot afgifte van cytokines en andere mediatorstoffen. In de hypothalamus verhoogt PGE2 het setpoint van de temperatuurregeling, waardoor de lichaamstemperatuur stijgt. Dit gaat gepaard met verschijnselen zoals rillen en vasoconstrictie. Koorts kan de afweer ondersteunen, maar ernstige of aanhoudende koorts vereist medische evaluatie.

Toepassing en belang: in de kliniek en in de farmaceutische industrie worden pyrogenen nauw gevolgd. Endotoxinen worden gedetecteerd met de LAL-test (Limulus amebocyte lysate). Parenterale geneesmiddelen en water voor injectie moeten pyrogenvrij zijn; depyrogenatie kan plaatsvinden door droogverhitten bij circa 250°C gedurende 30 minuten of via andere methoden. De term wordt gebruikt voor zowel exogene als endogene bronnen die koorts veroorzaken.