exogeen

Exogeen is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat verwijst naar oorzaken, factoren of stoffen die buiten een systeem of organisme ontstaan. De term is afgeleid van het Latijnse exogenus en uit zich in het Griekse exō- 'buiten' en génesis, met een betekenis die letterlijk buiten het organisme of systeem ligt. In verschillende vakgebieden wordt exogeen gebruikt om onderscheid te maken tussen wat van buitenaf komt en wat intern wordt geproduceerd.

In de biologie en geneeskunde wordt exogeen gebruikt voor stoffen of agentia die van buiten het lichaam afkomstig zijn, zoals exogene toxinen, externe hormonen of pathogens. Ook in farmacologie verwijst exogeen naar concentraties of verbindingen die van buiten het organisme worden ingesluisd of toegediend.

In de aardwetenschappen onderscheidt exogene processen oppervlakte-actieve krachten zoals wind, water en ijs die landschappen vormen, van endogene processen zoals vulkanische activiteit en platentektoniek die van binnenuit komen. Exogene factoren kunnen ook klimatologische invloeden en erosie omvatten.

In de economie en sociale wetenschappen wordt exogeen gebruikt voor variabelen of factoren die buiten het model of systeem worden bepaald, en daarmee onafhankelijk zijn van de intern onderzochte mechanismen.

Het begrip kan in verschillende disciplines licht verschillend worden toegepast, maar de kern is consistent: exogeen beschrijft iets wat extern of van buitenaf komt, in tegenstelling tot endogeen, wat binnen het systeem ontstaat. See also: endogeen; exogeen factor; exogene variabele.