endogeen

Endogeen is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat aangeeft dat iets binnen een systeem, organisme of proces ontstaat of geregeld wordt. Het tegenovergestelde is exogeen, wat buitenaf of extern oorsprong impliceert. In vakgebieden heeft endogeen vaak een specifieke betekenis afhankelijk van de context.

In biologie en geneeskunde verwijst endogeen naar processen of stoffen die in het lichaam zelf worden geproduceerd, zoals hormonen (insuline, cortisol), neurotransmitters en enzymen. Endogene ritmes zijn interne processen zoals de circadiaanse klok. Ook endogene infecties ontstaan door pathogenen die uit de eigen flora of weefsels afkomstig zijn en zich intern verspreiden.

In economie en sociale wetenschappen verwijst endogeen naar variabelen of oorzaken die binnen het model worden bepaald, in tegenstelling tot exogeen. Endogene groeitheorieën benadrukken dat economische groei wordt gedreven door interne factoren zoals kennis, innovatie en menselijk kapitaal, die zichzelf beïnvloeden en groeien via onderlinge verbanden.

In geowetenschappen verwijst endogeen naar processen die van binnenuit de aarde komen, zoals plaattektoniek en vulkanisme, in tegenstelling tot exogene factoren zoals erosie als gevolg van weer en klimaat.

Samenvatting: endogeen duidt op innerlijke oorsprong of intern bepaalde oorzaken. De precieze betekenis hangt af van het vakgebied.