Substraat

Substraat is een term die in verschillende vakgebieden wordt gebruikt om het vaste oppervlak of materiaal te beschrijven waarop processen plaatsvinden of waaraan stoffen worden toegevoerd. In het algemeen fungeert het als basis of steun.

In biologie en biochemie is een substraat een molecuul dat deelneemt aan een chemische reactie, meestal onder invloed van een enzym. Het substraat bindt aan het actieve centrum van het enzym en wordt omgezet in producten. Substraatspecificiteit beschrijft welke substraat(en) door een enzym kunnen worden verwerkt. Het concept komt ook voor in metabolisme, waar substraten via chemische routes worden omgezet.

In ecologie en geologie verwijst substraat naar het materiaal dat de basis of leefomgeving vormt, zoals rots, bodem, zand of organisch materiaal. Het substraat bepaalt mede waar organismen voorkomen en beïnvloedt processen zoals erosie, waterhuishouding en nutrientengevers. De physische en chemische eigenschappen van het substraat, zoals textuur en pH, hebben invloed op ecologische relaties en ecosystemen.

In tuinbouw en horticultuur is het substraat de draagkrachtige media waarin planten wortelen. Substraten kunnen inert of voedingsstoffenrijk zijn en worden gekozen op basis van waterretentie, beluchting en stabiliteit van de pH. Voorbeelden zijn veen, kokosvezel, perliet en minerale wol.

In materiaalwetenschap en techniek is het substraat de onderliggende materiaal waarop coatings, films of halfgeleiderlagen worden aangebracht of gevormd. Eigenschappen van het substraat zoals hardheid, uitzettingscoëfficiënt en oppervlakte-ruwheid beïnvloeden hechting en kwaliteit van de film. Veelvoorkomende substraten zijn siliciumwafers, glas, metalen en keramiek.

Het begrip substraat is afgeleid van Latijn substratum en wordt in technische context vaak rechtstreeks overgenomen uit het Engels.