substraten

Substraten (singular: substraat) is een term die in de wetenschappen wordt gebruikt om een oppervlakte of materiaal aan te duiden dat dient als basis voor een andere handeling of structuur. Een substraat biedt ondersteuning en vaak ook de chemische omgeving die nodig is voor groei, reactie of afzetting. De exacte betekenis verschilt per vakgebied, maar het kernidee is de onderliggende laag waarop activiteiten plaatsvinden.

In biologie en biochemie is het substraat het molecuul waarop een enzym of katalysator inwerkt. Reacties verlopen wanneer het substraat bindt aan de actieve plek van het enzym, waardoor een enzym-substraatcomplex ontstaat. Substraatspecificiteit beschrijft hoe enzymen specifieke substraten of groepen verwante moleculen herkennen.

In materiaalwetenschap en elektronica is het substraat de basislaag waarop dunne films, schakelingen of apparaten worden gefabriceerd. Veelvoorkomende substraten zijn siliciumwafers, glas of saffier. Eigenschappen van het substraat—kristalstructuur, de afstand tussen atomen (latticeafstand), oppervlakte-ruwheid en thermische uitzetting—beïnvloeden de groei van films, de hechting en de prestaties van het apparaat. Epitaxiale groei en dunne-filmdepositie zijn afhankelijk van een geschikt substraat.

In tuinbouw en aardwetenschappen kan substraat verwijzen naar het kweekmedium voor planten (zoals aarde, veen, kokosvezel of rotswol) of naar de onderliggende rots- of bodemlaag waarop bodems en sedimenten gevormd worden. Voor tuinbouw worden substraten gekozen met goede waterretentie, aeratie, drainage, pH-stabiliteit en beschikbaarheid van voedingsstoffen.