Onderschikkende

Onderschikkende is een term uit de Nederlandse grammatica die verwijst naar de groep elementen die een bijzin inleiden en zo een ondergeschikte zinsstructuur vormen. Vaak gaat het om onderschikkende voegwoorden (ook wel subordinerende voegwoorden genoemd) zoals omdat, dat, als, wanneer, terwijl, zodat, doordat, hoewel en tenzij, maar ook om de betrekkelijkhedes zoals dat in bepaalde functies. Een bijzin die met zo’n voegwoord wordt ingeleid, is afhankelijk van de hoofdzin en kan niet zelfstandig bestaan.

Functie en structuur. De onderschikkende constructie maakt van een enkelvoudige zin een complexere zin door een bijzin toe te voegen die een relatie specificeert ten opzichte van de hoofdzin. Die relatie kan tijd, oorzaak, doel, voorwaarde, gevolg, concessie of vergelijking uitdrukken. In Nederlandse zinnen met bijzin is de werkvolgorde in de bijzin meestal zinsvolgorde met het werkwoord aan het eind, bijvoorbeeld: Omdat ik moe ben, ga ik naar huis. Wanneer de bijzin vooraan staat, staat het hoofdzinswerkwoord meestal los van de bijzin en volgt de bijzin na de komma.

Verschil met nevenschikkende vormen. Onderschikking onderscheidt van nevenschikking, waarbij woorden of zinsdelen van gelijke aard aan elkaar worden gekoppeld met voegwoorden zoals en, maar, of. Bij onderschikking ontstaat een hoofdzin die afhankelijk is van een bijzin, waardoor een complexere hiërarchie in de zin ontstaat.

Zie ook. Verwant is de term zinsdeel waarin sprake is van een bijzin, hoofdzin en de relatie tussen beiden. De categorieën omvatten tijdsbepalingen, oorzaken, doelstellingen en voorwaarden die door onderschikkende structuren worden uitgedrukt.