tijdsbepalingen

Tijdsbepalingen, in de taalwetenschap bekend als temporal adverbials of tijdsbepalingen, zijn woorden of woordgroepen die aangeven wanneer een handeling of gebeurtenis plaatsvindt. Ze geven het moment, de duur of de frequentie van een gebeurtenis en fungeren als tijdelijke context voor de gebeurtenis in de zin. Tijdsbepalingen kunnen zelfstandig voorkomen of in een zinsverband met het werkwoord worden gebruikt.

Er zijn verschillende soorten tijdsbepalingen. Een tijdstipbepaling geeft een specifiek moment of tijdsvenster aan, zoals gisteren, morgen, om 5 uur of in juli. Een duurbepaling beschrijft hoe lang iets duurt, bijvoorbeeld drie weken, een hele dag, gedurende de vakantie. Een frequentiebepaling geeft aan hoe vaak iets gebeurt, zoals vaak, elke week, regelmatig. Daarnaast bestaan er tijdsbepalingen die een tijdsperimeter of -kader aangeven, zoals tijdens de vergadering, in de ochtend, na de lunch.

Vormen en plaats in zinnen variëren. Tijdsbepalingen kunnen bestaan uit één woord (gisteren, nu) of uit een zinsdeel zoals prepositie/phrase (om 3 uur, in de zomer, tijdens de les). In het Nederlands komen tijdsbepalingen vaak na de finite vorm van de werkwoordelijke kern of aan het begin van de zin voor nadruk; de exacte positie kan variëren afhankelijk van de nadruk en de zinsconstructie.

Functie is primair het verankeren van een gebeurtenis in tijd en het mogelijk maken van verhoudingen tussen gebeurtenissen (voor, tijdens, na). Ze dragen bij aan de duidelijkheid, interpretatie en samenhang van zinnen en teksten.