Middeleeuws

Middeleeuws is een bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar de Middeleeuwen, een historische periode in Europa die ruwweg liep van de val van het West-Romeinse rijk tot het begin van de Nieuwe Tijd. In de historiografie worden doorgaans cijfers gehanteerd van circa de 5e eeuw tot circa de 15e eeuw, met een indeling in vroege, hoge en late Middeleeuwen. De exacte grenzen variëren per regio en per historische school.

De periode kenmerkt zich door een feodaal sociaal en politiek bestel, waarin leenrelaties tussen vorsten, edellieden en vazallen centraal stonden. Het landelijk georiënteerde manoriale systeem vormde de economisch en sociaal ankerpunten, terwijl de Kerk een centrale rol vervulde in bestuur, onderwijs en dagelijkse leven. Steden en handel groeiden in de late Middeleeuwen, en gilden speelden een belangrijke rol in de economie en ambachtstradities.

Cultuur en kennis ontwikkelden zich onder invloed van religie en religieus leven. Monastieke centra bewaakten en kopieerden teksten, en vanaf de 12e eeuw ontstonden universiteiten die scholastiek denken stimuleerden. Architectuur evolueerde van romaanse naar gotische stijlen; literatuur kende ridderverhalen, volksverhalen en mystieke teksten. De middeleeuwse wereld zag ook een heropleving van handel, navigatie en wetenschap, zij het binnen de grenzen van de geestelijke en sociale orde.

Overgangen naar de Nieuwe Tijd werden in de late Middeleeuwen ingezet door conflicten zoals kruistochten en de Honderdjarige Oorlog, economische crises en de Zwarte Dood. Deze factoren bereidden geleidelijk de weg voor中央isatie, technologie en cultureel herstel die kenmerkend zijn voor de Renaissance en de moderne tijd.