feodaal

Feodaal is een term die wordt gebruikt om te verwijzen naar het feodalisme, een historisch sociaal-economisch systeem dat vooral in middeleeuws Europa bestond. Het kernidee is een hiërarchie gebaseerd op landbevoegdheid en wederzijdse verplichtingen, waarbij land (een leen, of fief) in ruil voor diensten werd verleend. De kern van het systeem ligt in de relatie tussen heer en leenman: de heer schenkt een landgoed aan de leenman, die daarvoor trouw en militaire of andere diensten belooft.

De belangrijkste elementen van het feodalisme zijn onder meer de leencontracten, de eed van trouw en investituur, en de verplichtingen die daaraan verbonden zijn. Leenmannen zwoeren trouw aan hun heer, leveren militaire dienst of andere vormen van service, en kunnen op hun beurt delen van hun land onderleenachtig uitgeven. Daarbij konden zwakkere lagen, zoals landarbeiders of horigen, op het land van de heer werken en betalingen of prestatiediensten leveren in ruil voor bescherming en het recht op gebruik van grond.

Historisch gezien ontstond het feodalisme in de vroegmiddeleeuwse periode en bleef het in grote delen van West-Europa gelden van circa de 9e tot de 15e eeuw, met regionale variaties in onder meer Frankrijk, Engeland, het Duitse Rijk en Scandinavië. In sommige gebieden bestaan ook vergelijkbare systemen, maar de specifieke structuur van leenrelaties is kenmerkend voor feodale samenlevingen. Langzaam verloor het feodalisme aan invloed door economische veranderingen, centralisatie van koninklijke macht, de opkomst van steden en veranderingen in land- en rechtssystemen.

De erfenis van het feodalisme is terug te vinden in de invoering van landbezit als machtsbasis, de ontwikkeling van leen- en rechtsstelsels, en de sociale hiërarchie die de middeleeuwse politieke cultuur lang heeft beïnvloed.