scholastiek

Scholastiek, in het Nederlands ook wel scholastisch gedachtegoed genoemd, is een middeleeuwse intellectuele traditie in West-Europa die erop gericht was het christelijke geloof te verzoenen met de filosofie, met name Aristoteles. Het ontwikkelde zich binnen het universiteitssysteem van de 11e tot de 17e eeuw, met belangrijke centra zoals Parijs, Bologna en Oxford. De scholastici streefden ernaar doctrines via strenge argumentatie te formuleren en te verdedigen, vaak in disputationele formats en in commentaren op gezaghebbende teksten zoals de Sententies van Petrus Lombardus en Aristoteles.

Invloeden kwamen van eerdere theologen zoals Augustinus en Anselmus, en via vertalingen uit het Arabisch ook van islamitische denkers als Avicenna en Averroës, die Aristotelische logica en natuurfilosofie naar het Latijns Christendom brachten.

Scholastieke methode draaide om dialectische redenering, disputatie en het systematiseren van kennis in quaestiones disputatae en summae. Er werd gewerkt aan theorieën over universalia, causaliteit, ethiek en de aard van God; Thomas van Aquino geldt als een van de belangrijkste synthesefiguren, bijgestaan door Albertus Magnus, Duns Scotus en Willem van Ockham. Aquino’s Summa Theologiae werd lange tijd een centraal referentiewerk in de katholieke theologie.

Achteruitgang volgde in de Renaissance en vroege moderne tijd, toen humanisme en nieuwe wetenschappelijke benaderingen scholastische aannames uitdagen. Desalniettemin bleven scholastische thema’s aanwezig in de katholieke doctrine en wordt de methode nog steeds bestudeerd als scholastiek of Thomisme in de hedendaagse filosofie en theologie.