Middeleeuwen

Middeleeuwen, ook wel de middeleeuwse periode, is een historisch hoofdstuk in Europa van ongeveer de val van het West-Romeinse Rijk (ca. 5e eeuw) tot het begin van de Renaissance en de grote ontdekkingen (ca. 15e eeuw). Sommigen zien het einde iets eerder of later. De periode wordt doorgaans onderverdeeld in de vroege middeleeuwen (ca. 5e–10e eeuw), de hoge middeleeuwen (ca. 11e–13e eeuw) en de late middeleeuwen (ca. 14e–15e eeuw).

De samenleving was grotendeels feodaal georganiseerd: leenheren, vazallen en horige boeren. De rooms-katholieke kerk vormde een centrale macht met religieuze, intellectuele en sociale functies. Steden groeiden als handels- en ambachtelijke centra, vaak met eigen rechten en privileges. Ridderlijke cultuur en militaire dienst stonden in dienst van lokale heersers en koningen.

Cultuur en wetenschap werden sterk beïnvloed door de Kerk. Scholastiek probeerde geloof en rede te verenigen. Romaanse en gotische bouwkunst tekende kerken en kloosters. Literatuur, kunst en muziek hadden religieuze thema's en ridderidealen. Universiteiten ontstonden in de late middeleeuwen en legden de basis voor toekomstige disciplines.

Economisch verkeer bloeide langs wegen door land en zee. Landbouw was centraal, met systemen als drieslag en hofstelsel. Handel en stadsautonomie groeiden, en handelsnetwerken zoals de Hanze speelden een belangrijke rol in Noord-Europese handel. De pest in de 14e eeuw en andere crises hadden grote demografische effecten.

Het einde van de middeleeuwen verliep via veranderingen die de weg vrijmaakten voor de Renaissance en de moderne tijd, waaronder nieuwe vormen van stedelijke macht, de opkomst van boekdrukkunst en hervormingsbewegingen.