Bioaccumuleren

Bioaccumuleren, ook wel bioaccumulatie genoemd, is het proces waarbij een organisme een chemische stof in zijn lichaam ophoopt sneller dan het wordt geëlimineerd, waardoor de concentratie in de loop van de tijd toeneemt. Dit kan gebeuren via opname uit de omgeving (water, bodem) en via voeding, en komt voor bij uiteenlopende organismen, van microben tot planten en dieren. De mate van accumulatie hangt af van de chemische eigenschappen van de stof (persistentie, lipofiliciteit), de blootstellingsroute en kenmerken van het organisme (groeisnelheid, metabolisme).

Bioaccumulatie versus biomagnificatie: bioaccumulatie verwijst naar ophoping in een enkel organisme, terwijl biomagnificatie de toenemende concentratie in organismen hoger in de voedselketen beschrijft door voedselconsumptie. Biomagnificatie kan optreden wanneer een geconcentreerde stof doorgegeven wordt tussen schakels in de voedselketen, waardoor roofdieren hogere niveaus bereiken.

Mechanismen: opname via kieuwen, huid en vertering; verdeling in weefsels zoals lever en vetweefsel; beperkte afbraak en uitscheiding; lipofiele stoffen blijven lang in het lichaam. In het milieu kunnen stoffen zoals persistent organic pollutants (POPs) en sommige metalen (bijv. kwik in methylvorm) zich ophopen, vooral in vetweefsel of spierweefsel.

Voorbeelden en gevolgen: PCBs, DDT en dioxines zijn bekende voorbeelden van stoffen die in organismen kunnen bioaccumuleren. In vis kan methylmercury piekconcentraties bereiken, wat zowel ecologische als menselijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Monitoring gebruikt maatstaven als bioaccumulatiefactor (BAF), biota-sediment accumulation factor (BSAF) en biomagnificatiefactor (BMF). Bioaccumulatie is een belangrijke factor in milieubeoordelingen, regelgeving en voedselveiligheid.