vochtoverschot

Vochtoverschot, in medische termen vaak edema genoemd, verwijst naar een buitenproportionele ophoping van vocht in het interstitieel weefsel en in lichaamsholten. Het kan lokaal voorkomen, bijvoorbeeld in de enkels of onderbenen, of diffusieeler zijn, zoals vocht in de buikholte (ascites) of borstholte (pleurale effusie). Vochtoverschot is meestal een symptoom van een onderliggende aandoening en niet op zichzelf een ziekte.

De oorzaken en mechanismen zijn gevarieerd. Verhoogde hydrostatische druk in de haarvaten, zoals bij hartfalen of diepe veneuze insufficiëntie, duwt vocht naar het weefsel. Een daling van de kolloïd-osmotische druk, bijvoorbeeld bij hypoalbuminemie door leverziekte, nierziekte of eiwitgebrek, kan vocht vasthouden. Verhoogde vaatpermeabiliteit door ontsteking, infectie of sepsis, en lymfevegangproblemen door obstructie of verwijdering van lymfevaten kunnen ook vochtophoping veroorzaken. Een hogere natrium- en vochtretentie door nier- of hormonale stoornissen speelt vaak een rol.

Symptomen hangen af van de locatie en ernst en kunnen zwelling, gewichtstoename en een strak aanvoelend gevoel onder de huid omvatten. Bij longvocht of long­schadeling kan kortademigheid, hoesten en orthopneu optreden. Diagnose berust op klinisch onderzoek, met aanvullend beeldvorming (zoals echografie, röntgenfoto’s) en bloedonderzoek om onderliggende oorzaken vast te stellen (nier-, lever-, hartfunctie, eiwitniveaus, BNP).

Behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak en het verminderen van vocht: natriumbeperking, diuretica, compressietherapie en elevatie van de benen kunnen helpen bij membros edema; bij lever- of nierziekten wordt de oorzaak behandeld. Ernstige gevallen zoals longoedeem vereisen spoedzorg met zuurstoftherapie en passende medicatie. Prognose varieert sterk afhankelijk van de oorzaak en de behandeling.