toerekenen

Toerekenen is een Nederlands werkwoord dat betekent iets toerekenen, toewijzen of causaal toewijzen aan iemand. Het gaat om het attribueren van een feit, uitkomst of verantwoordelijkheid aan een persoon of entiteit. In het dagelijks taalgebruik kan men bijvoorbeeld zeggen: “Het is aan hem toe te rekenen,” wat aangeeft dat iemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor een bepaalde gebeurtenis.

In juridische contexten verwijst toerekenen naar imputability: het toewijzen van aansprakelijkheid of schuld aan een actor voor een bepaald handelen of gevolg. Bij toerekening spelen doorgaans twee elementen een rol: een oorzakelijk verband tussen het handelen en het resultaat, en een normatieve beoordeling van schuld of aansprakelijkheid. In het strafrecht vereist toerekening van schuld dat de dader het feit heeft veroorzaakt en over de vereiste opzet of schuld beschikt, zodat het gerechtvaardigd is de persoon verantwoordelijk te houden. In het civiele recht kan aansprakelijkheid berusten op fout, risico of wettelijke bepalingen, waarbij de mate van objectieve of subjectieve toerekening kan variëren. Filosofisch debat richt zich op de vraag welke soorten controle, voorzienbaarheid en maatschappelijke normen nodig zijn om aan iemand verantwoordelijkheidstoerekening te kunnen toekennen.

Voorbeelden illustreren het verschil tussen alledaagse en juridische toepassing: een automobilist die door rood rijdt en een ongeluk veroorzaakt, is doorgaans toerekenbaar aansprakelijk; een natuurramp kan onder omstandigheden moeilijk toerekenbaar blijven. Het begrip blijft centraal in discussies over verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en billijkheid in wetgeving en ethiek.