attribueren

Attribueren is het proces waarbij men aan een gebeurtenis, handeling of eigenschap oorzaken of toeschrijvingen toekent aan personen, omstandigheden of systemen. Het is een fundamenteel cognitief proces dat voorkomt in dagelijks handelen, wetenschappelijk onderzoek en beleid. Door attributie proberen mensen verklaringen te geven voor wat ze waarnemen of meemaken.

Etymologisch komt attribueren van het Latijnse attribuere, met wortels in toewijzen of toekennen. In de sociale wetenschappen verwijst het naar het verklaren van gedrag of gebeurtenissen door oorzaken toe te kennen aan individuen, situaties of omgevingsfactoren. In de psychologie is attribution theory een belangrijk kader om te begrijpen hoe mensen zichzelf en anderen verklaren en hoe die verklaringen gedrag beïnvloeden.

Toepassingsvelden omvatten de psychologie, filosofie en taalwetenschap, waar men eigenschappen of kenmerken aan entiteiten toekent; in rechtspraak en beleid kan attributie leiden tot vaststelling van verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid. Attributie kan zowel informerend als manipulatief zijn, afhankelijk van de context en gebruikte argumenten.

Attributie kent ook biases. Bijvoorbeeld de fundamentele attribuatiefout, waarbij men het gedrag van anderen toeschrijft aan invoeren van persoonskenmerken in plaats van situationele factoren, en de zelfdienende bias, waarbij successen aan eigen capaciteit worden toegeschreven en mislukkingen aan externe factoren. In empirisch onderzoek is het kritisch onderscheiden van oorzakelijkheid en correlatie cruciaal; attributie moet gesteund zijn door duidelijke bewijslast en transparante criteria.

Voorbeeld: bij een mislukt project kan iemand de oorzaak toeschrijven aan gebrek aan capaciteit (interne attributie) of aan een oneerlijke markt (externe attributie). Correct gebruik van attributie verbetert communicatie, evaluatie en besluitvorming.