stressreacties

Stressreacties zijn de fysiologische en psychologische reacties op waargenomen bedreigingen of eisen uit de omgeving. Ze dienen om snel te mobiliseren in gevaarlijke situaties en kunnen zowel tijdelijk als langdurig optreden.

Tijdens een acute stressreactie activeert het lichaam het sympathische zenuwstelsel (vecht-of-vlucht), wat leidt tot de vrijgave van adrenaline en noradrenaline. Via de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA-as) komt ook cortisol vrij, wat de alertheid verhoogt, energie vrijmaakt en processen zoals spijsvertering remt. Deze cascade bereidt het lichaam voor op snelle actie.

Er bestaan verschillende typen stressreacties: acute stressreacties die onmiddellijk optreden en meestal weer afnemen, en chronische stressreacties die langer aanhouden en tot overbelasting kunnen leiden. Fysiologisch kunnen hartslag- en bloeddrukstijging, zweten en spierspanning optreden; psychologisch kunnen angst, prikkelbaarheid en slaapstoornissen voorkomen.

Triggers variëren en raken vaak werkdruk, relaties, trauma, ziekte of omgevingsfactoren. Individuele factoren zoals genetica, eerdere ervaringen en coping-stijlen bepalen hoe een stressor wordt ervaren en hoe sterk de reactie is.

Volgens de adaptatietheorie kent stress een drieledige ontwikkeling: alarmfase, weerstand en uitputting. Langdurige activering kan leiden tot allostatische belasting en verminderde weerstand tegen ziekte en andere stressoren.

Beheer van stressreacties richt zich op het verminderen van onaangename prikkels en het versterken van veerkracht. Praktische maatregelen omvatten regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap, ontspanningstechnieken, sociale steun, en het aanpakken van onderliggende aandoeningen. Professionele hulp kan nodig zijn bij aanhoudende of verstoorde reacties.