primitieve

Primitieve is een Nederlands begrip met zowel bijvoeglijke als naamwoordelijke functies. Het is afgeleid van het Latijnse primitivus, via het Oudfranse primitif, en betekent oorspronkelijk ‘eerste’, ‘als eerste ontstaan zijnde’. In het hedendaagse Nederlands verwijst het naar iets dat in een vroege of onontwikkelde fase verkeert: primitieve technologie, primitieve omstandigheden, of primitieve vaardigheden. Het woord kan ook verwijzen naar mensen of culturen die als onontwikkeld worden gezien, maar die gebruikelijke connotaties van minderwaardig of exotiserend kunnen dragen. In moderne taalvoering geldt daarom vaak dat men preciezer en respectvollertert noemt, zoals ‘indigenous’, ‘traditioneel’ of ‘pre-industriëel’.

In de kunst en cultuur heeft primitieve kunst of primitivisme betrekking op Westernse artistieke stromingen die in de laatnegentiende en vroegtwintigste eeuw inspiratie haalden uit nonwesterse of zogenaamd ‘primitieve’ vormen. Primitivisme beïnvloedde onder anderen schilderkunst van figuren als Paul Gauguin en Pablo Picasso, en wordt tegenwoordig vaak geplaatst binnen discussies over kolonialisme, culturele toe-eigening en de westerse moderniteit.

In de antropologie en sociale wetenschappen is de term historisch gebruikt om niet-industriële of ‘primitieve’ samenlevingen aan te duiden. moderne studies vermijden dergelijke generalisaties en spreken liever over specifieke subsistentiesystemen, sociaal-economische dispositieven of culturele tradities. Het begrip draagt een beladen evaluatief label met zich mee en wordt doorgaans vervangen door nauwkeurigere, minder bevooroordeelde termen.