overprikkeling

Overprikkeling is een toestand waarin iemand bij een overvloed aan zintuiglijke of cognitieve prikkels het overzicht en de verbeelding verliest. Het kan leiden tot een snelle mentale en lichamelijke stressreactie en bemoeilijkt het dagelijkse functioneren. De term wordt vooral gebruikt in de context van sensorische overbelasting bij bijvoorbeeld autisme, maar kan op elke persoon voorkomen, afhankelijk van de gevoeligheid en omstandigheden.

Veel voorkomende prikkels zijn hard geluid, felle of flitsende verlichting, drukte, drukke ruimtes, sterke geuren, en het gelijktijdig verwerken van meerdere taken of prikkels via schermen. Symptomen zijn onder meer hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, trillen, gespannen houding, kort lontje, behoefte aan rust, terugtrekken of 'meltdown' (een intens verlies van controle) of 'shutdown' (persoonlijke afname van reacties).

Verschillende groepen kunnen gevoelig zijn voor overprikkeling, waaronder mensen met autisme of ADHD, mensen met angstklachten of PTSD, en mensen die in drukke werkomgevingen verkeren. Langdurige of herhaalde overprikkeling kan leiden tot verminderde concentratie, vermoeidheid, irritatie, en minder sociale participatie.

Om overprikkeling te voorkomen of te beperken kan men omgaan met prikkelarme omgevingen: stilte ruimtes, minder lawaai, zachte verlichting, duidelijke routinematige workflows, geplande pauzes, en het beperken van tegelijk ontvangen informatie zoals meldingen. Praktische strategieën zijn onder meer het dragen van koptelefoon met ruisonderdrukking, het plannen van rustmomenten, ademhaling of ontspanningstechnieken, en het communiceren van behoeften aan collega's of verzorgenden. Voor kinderen en jongeren kan structuur en voorspelbaarheid helpen.

Wanneer overprikkeling regelmatig voorkomt en het dagelijks leven ernstig hindert, is het raadzaam om met een huisarts, psycholoog of consulent te spreken. Diagnostiek kan gericht zijn op sensorische verwerkingsproblemen, angststoornissen of ADHD. In sommige gevallen bestaan specifieke ondersteuningsmaatregelen op school of werkplek, zoals een stille werkplek of aangepaste werkschema's.