nietregelmatige

Nietregelmatige is een bijvoeglijk naamwoord dat ‘niet volgens de regel’ betekent. In de taalkunde wordt het soms als synoniem gebruikt voor onregelmatig. Het verwijst naar vormen die afwijken van de standaardpatronen van een taal, en kan betrekking hebben op verschillende woordklassen, zoals werkwoorden, zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden. In veel gevallen is onregelmatig de meer gangbare term, maar nietregelmatige wordt ook wel gebruikt om afwijkingen aan te geven.

In het Nederlands zijn onregelmatige werkwoorden de bekendste toepassing. Deze werkwoorden vormen hun verleden tijd of participium op een manier die afwijkt van de regelmatige zwakke vervoeging. Voorbeelden: zijn (ik ben, jij bent, hij is; was; geweest), hebben (ik heb, jij hebt, hij heeft; had; gehad), en gaan (ik ga; ging; gegaan). Deze afwijkingen ontstaan deels uit historische klank- en stamveranderingen en kunnen per tijdstip en persoon verschillen.

Ook zelfstandige naamwoorden kunnen onregelmatige vormen vertonen. Het meervoud kan irregulariteiten bevatten, zoals kind/kinderen, stad/steden, mens/mensen. Bijvoeglijke naamwoorden kunnen eveneens onregelmatig veranderen in hun vergelijking, bijvoorbeeld goed–beter–het beste en slecht–slechter–het slechtst. Dergelijke vormen vereisen vaak geheugen maar volgen geen enkel eenvoudige regel.

Historisch gezien komen nietregelmatige vormen voort uit oudere taalkundige processen en blijven ze in de moderne taal bestaan door analoog beïnvloeding en gebruik. Voor taalleerders en linguïsten vormen ze een cruciaal gebied van studie, omdat ze inzicht geven in taalverandering en in de manier waarop individuele vormen slijten of veranderen ten opzichte van algemene regels.