kleurenzichtdeficiëntie

Kleurenzichtdeficiëntie is de verzamelnaam voor een verminderd vermogen om kleuren te zien en te onderscheiden. De aandoening ontstaat meestal doordat de kegeltjes in het netvlies niet goed functioneren of doordat de verwerking in de hersenen afwijkend verloopt. Het gaat meestal om problemen met het onderscheid tussen rood en groen, maar ook blauw-geel defecten komen voor. In zeldzame gevallen bestaat er nauwelijks kleurdifferentiatie, wat bekend staat als achromatopsie.

De meest voorkomende vorm is rood-groene kleurenzichtdeficiëntie, waaronder protanopie, protanomaly, deuteranopie en deuteranomaly. Blauwoor geel-deficiëntie (tritanopie, tritanomaly) is minder vaak voorkomend. Een volledige achromatopsie is uiterst zeldzaam. De toestand is doorgaans aangeboren en erfelijk, maar verworven vormen komen voor bij sommige oog- en hersenziekten of door gebruik van bepaalde medicijnen.

Oorsprong en prevalentie: kleurenzichtdeficiëntie is in het grootste deel van de gevallen genetisch bepaald en X-gebonden recessief, waardoor mannen vaker getroffen zijn dan vrouwen. De mate van beperking varieert per type en per individu. Wereldwijd hebben een aanzienlijk percentage mannen en een kleiner percentage vrouwen een vorm van kleurenzichtdeficiëntie.

Diagnose en gevolg: de diagnose gebeurt meestal op jonge leeftijd met kleurentestmethoden zoals Ishihara-platen, kleurenreeksen (D-15, 100-Hue) en, bij nader onderzoek, een anomaloscoop. Het gevolg van de aandoening is meestal aanpassing in alledaagse activiteiten en beroepskeuze, afhankelijk van de ernst en de context.

Behandeling en hulpmiddelen: er bestaat geen genezing die kleurenzicht herstelt in de meeste gevallen. Mensen gebruiken vaak labelen en herkenningsstrategieën, expliciete kleurcodes en contextuele cues. Speciaal ontworpen kleurcorrigerende brillen of contactlenzen kunnen bij sommige typen defecten de waarneming verbeteren, maar effect en beschikbaarheid variëren. Verder spelen educatie, werkplekaanpassingen en digitale hulpmiddelen een rol bij adaptatie. Onderzoek naar geneeskundige doorbraken, waaronder mogelijkheden voor gerichte behandelingen, loopt.