uiterst

Uiterst is een Nederlands woord met twee hoofdfuncties. Als bijwoord betekent het “extreem”, “tot het uiterste” of “in alle opzichten hoog/ernstig”. Het dient om een adjectief of ander bijwoord te versterken, bijvoorbeeld in zinnen als: “Het weer was uiterst slecht,” “De vergadering verliep uiterst goed,” of “Zij werkt uiterst nauwkeurig.” In deze gebruiksvorm geeft uit de intensiteit van het bijvoeglijk naamwoord of bijwoord weer.

Daarnaast bestaat er de bijvoeglijke vorm uiterste, die betekent “outermost” of “utmost” in de zin van uiterste grenzen of posities. Voorbeelden zijn onder meer “de uiterste rand” en “de uiterste oplossing.” In combinatie met werkwoorden kan het ook figuurlijk worden gebruikt, zoals “tot het uiterste gaan,” wat verwijst naar maximale inzet of toewijding. Een veelvoorkomende uitdrukking is “in uiterste gevallen,” die verwijst naar situaties waarin een situatie op het hoogste niveau van ernst of strengheid is.

Wat betreft stijl en nuance wordt uiterst doorgaans gebruikt in formele of neutrale, soms wat precieze schrijftaal. Het staat niet altijd in dagelijkse spreektaal en kan afhankelijk van de context wat formeler klinken dan synoniemen als extreem of ongelooflijk. De term is verwant aan het begrip uiterste en verschijnt vaak in wetenschappelijke, zakelijke of literaire teksten waar precisie en nadruk gewenst zijn.

Zie ook: extreem, uitersten, uiterste grenzen, tot het uiterste.