keuzetheorie

Keuzetheorie is een vakgebied binnen de wiskunde, economie en de cognitieve wetenschappen dat onderzoekt hoe beslissers keuzes maken onder onzekerheid en risico. Het omvat normative, descriptieve en prescriptieve benaderingen van besluitvorming.

Het klassieke model is de theorie van verwachte nut. Agenten kiezen acties die de verwachte nut maximaliseren op basis van een nutfunctie en de kansverdeling van uitkomsten. Axioma’s zoals volledigheid, transitiviteit en onafhankelijkheid vormen de basis, en afwijkingen ontstaan wanneer deze axioma’s niet strikt worden nageleefd.

Prospecttheorie (Kahneman en Tversky, 1979) laat zien dat mensen verliesaversie, framing en heuristieken hun keuzes beïnvloeden, wat leidt tot afwijkingen van verwachte nut. Het model benadrukt dat waarden en voorkeuren niet lineair zijn en afhankelijk zijn van de voorstelling van winsten en verliezen.

Bayesiaanse besluitvorming beschouwt probabiliteiten als representaties van onzekerheid en gebruikt Bayes’ regel om aannames en opties bij te werken, zodat beslissers handelen op basis van de posterior verwachte nut.

Daarnaast behandelt keuzetheorie dynamische en sequentiële beslissingen, Markovbeslissingsprocessen (MDP) en multi-criteria beslissingsanalyse, die van belang zijn in operationeel onderzoek en kunstmatige intelligentie.

Toepassingen bevinden zich in economie en financiën, psychologie, gezondheidszorg, AI en beleidsvorming. Het veld biedt inzicht in menselijk gedrag en levert methoden en normen op voor betere besluitvorming.

Historisch basiswerk omvat von Neumann en Morgenstern (1944), Savage (1954) en latere kritiek met prospect theory.