ketogeen

Ketogeen is een term die verwijst naar ketose, een stofwisselingsstaat waarbij het lichaam bij afnemende koolhydraatinname of bij vasten voornamelijk ketonlichamen gebruikt als brandstof in plaats van glucose. Ketose ontstaat wanneer de lever vetzuren omzet in ketonen (acetoacetaat, β-hydroxybutyraat en aceton), die door veel weefsels, waaronder de hersenen, als energiebron kunnen dienen.

Ketonlichamen ontstaan door een verhoogde lipolyse in vetweefsel en een beperkte beschikbaarheid van glucose. In de lever worden vetzuren afgebroken tot acetyl-CoA, dat vervolgens wordt omgezet in ketonen via ketogenese. Dit proces staat onder invloed van hormonen zoals insuline en glucagon en wordt versneld bij weinig koolhydraten, langere vastenperiodes of inspanning. Ketose verschilt van ketoacidose, een gevaarlijke toestand die voorkomt bij onvoldoende insuline bij diabetes type 1 of andere oorzaken; die toestand is medisch acuut en vereist onmiddellijke behandeling.

In de praktijk wordt ketogeendieet vaak gebruikt om ketose te bewerkstelligen. Een standaardketogeen dieet bevat doorgaans veel vet, matige eiwitinname en zeer weinig koolhydraten, waardoor de koolhydraatinname doorgaans onder 50 gram per dag blijft. Varianten bestaan, zoals doelgerichte ketogeen dieet of cyclusgewijze ketogeen dieet. Het dieet wordt onderzocht voor epilepsie, gewichtstoename/gewichtscontrole en sommige metabole aandoeningen; bewijskracht varieert per toepassing en individueel effect kan sterk verschillen.

Potentiële bijwerkingen en aandachtspunten zijn onder meer griepachtige symptomen in de eerste weken (keto flu), elektrolytenverstoringen, missende voedingsstoffen en een verhoogd risico op nier- of galsteensoorten bij langdurig gebruik zonder medische begeleiding. Het volgen van een ketogeen regime moet gebeuren onder begeleiding van zorgprofessionals, vooral bij zwangerschap, lever- of nierproblemen of andere chronische aandoeningen.