hoofdwoorden

Hoofdwoorden, in het Nederlands vaak hoofdwoorden of lemmas genoemd, zijn de basisvormen waaronder woorden in een woordenboek of lexicon worden vermeld. Een hoofdwoord fungeert als ingangspunt voor alle verbale, nominale of andere afgeleide vormen van hetzelfde lexicale item. Het hoofdwoord toont de fundamentele spelling en articulatie en draagt vaak de belangrijkste betekenis.

In praktijk dienen hoofdwoorden als lemmatizatiepunten: alle vormen die afleiden van hetzelfde woord koppelen aan één hoofdwoord. Bij werkwoorden is meestal de infinitief het hoofdwoord (bijv. lopen). Bij zelfstandige naamwoorden is het vaak de enkelvoudsvorm (bijv. boek); meervouden en andere inflecties worden als afgeleid beschouwd. Bij bijvoeglijke naamwoorden is het vaak de positieve (onvervormde) vorm (bijv. groot), waarna vergrotende en overtreffende vormen worden afgeleid. In veel woordenboeken worden deze inflecties expliciet aangegeven naast het hoofdwoord.

Hoofdwoorden worden gebruikt om woorden op basis te ordenen: ze vormen de kern van een entry en dienen als referentiepunt voor verwante vormen, betekenissen en grammaticale informatie zoals geslacht, getal, verbuigingen of vervoegingen. In lexicografie kunnen hoofdwoorden aanvullende informatie bevatten zoals uitspraak, etymologie, syntactische functies en voorbeeldzinnen.

Een duidelijke notie voor taalverwerving is dat hoofdwoorden de houvast bieden bij spelling, zoeken en leren van woordfamilies. Het concept is breed toepasbaar in veel talen, zij het met taalafhankelijke regels voor welk vorm als hoofdwoord wordt beschouwd en hoe inflecties worden geconstrueerd.

Zie ook: lemma, inflectie, lexicon, woordenboek.