galsteenvorming

Galsteenvorming, in de medische literatuur vaak cholelithiasis genoemd, is het proces waarbij stenen ontstaan in de galblaas of galwegen door kristallisatie van galbestanddelen. De stenen kunnen asymptomatisch blijven of pijn en complicaties veroorzaken.

De meeste stenen zijn cholesterolstenen, opgebouwd uit cholesteroldeeltjes die samenklonteren met galzouten en calcium. Pigmentstenen bestaan uit bilirubine en calciumzouten; ze worden verder onderverdeeld in zwarte pigmentstenen (vooral bij hemolyse) en bruine pigmentstenen (vaak bij galweginfecties). Gecombineerde stenen komen ook voor. De vorming hangt samen met de verhoudingen van cholesterol, galzouten en bilirubine in de vloeistof van de gal.

Oorzaken en risicofactoren ontstaan vaak door een combinatie van factoren: een overschot aan cholesterol in gal, een verminderde hoeveelheid galzouten of galblaasstoornissen die de gal langer laten liggen; dit bevordert kristallisatie. Belangrijke risicofactoren zijn leeftijd, vrouwelijke sekse, overgewicht of snel gewichtsverlies, zwangerschap, familiegeschiedenis en bepaalde aandoeningen zoals hemolyse of levercirrose. Medicijnen zoals ceftriaxon kunnen pigmentstenen bevorderen.

Symptomen treden meestal alleen op wanneer stenen de galwegen of galblaas blokkeren. Mogelijke klachten zijn plotselinge pijn rechtsboven in de buik (koliekpijn), uitstralend naar de schouder, misselijkheid, braken en gevoeligheid bij palpatie. Bij ontsteking van de galblaas of obstructie van de galwegen kunnen ernstige complicaties ontstaan, zoals cholecystitis of pancreatitis. Diagnostiek gebeurt vaak met echografie; aanvullende beeldvorming (MRCP, CT) en bloedonderzoek kunnen biliary obstructie aangeven.

Behandeling is meestal alleen nodig bij symptomen of complicaties. Conservatieve zorg kan volstaan bij afwezigheid van klachten; operatieve verwijdering van de galblaas (cholecystectomie) is de meest voorkomende oplossing bij aanhoudende pijn of herhaalde stenen. Voor stenen in de galwegen bestaan opties zoals endoscopische verwijdering (ERCP). Preventie richt zich op een gezond gewicht, geleidelijk gewichtsverlies bij obesitas en een vezelrijk dieet.