desensitisatie

Desensitisatie is het proces waarbij iemands gevoeligheid voor een stof of stimulus afneemt door gecontroleerde blootstelling of immunologische aanpassing. Het begrip wordt in verschillende disciplines gebruikt, waaronder de geneeskunde (immunologische desensitisatie) en de psychologie (systematische desensitisatie). Het doel is tolerantie te creëren of angstreacties te verminderen zonder ernstige bijwerkingen.

In de geneeskunde verwijst immunologische desensitisatie naar gecontroleerde toediening van oplopende doses van een allergeen of medicijn onder strikt medisch toezicht, vaak in een kliniek. Doel is tijdelijke of langdurige tolerantie zodat een noodzakelijke behandeling gegeven kan worden ondanks een allergie. Behandeling kan uren tot dagen duren en vereist daarna vaak onderhoudsdoses om de tolerantie te behouden. De effectiviteit varieert per stof en patiënt; desensitisatie voor penicilline en voor sommige gifstoffen (venom-immunotherapie) is in veel gevallen effectief gebleken. Risico’s zijn onder meer anafylaxie en huidreacties; de procedure is niet geschikt bij onbeheerde astma of actieve ernstige systemische aandoeningen. Uitvoering vereist een multidisciplinair team en directe noodhulp beschikbaarheid.

Desensitisatie wordt ook in de psychologie toegepast, vooral bij systematische desensitisatie voor angst- en fobieklachten. Hierbij combineert men blootstelling aan de gevreesde stimulus met ontspanningstechnieken. Een angsthiërarchie wordt opgesteld en patiënten worden stap voor stap blootgesteld aan stimuli die een lage tot hoge angst oproepen, totdat de angstrespons afneemt. Deze methode is effectief gebleken bij specifieke fobieën en bepaalde angststoornissen en maakt doorgaans deel uit van cognitieve gedragstherapie.