gifstoffen

Gifstoffen zijn stoffen die in voldoende hoeveelheid schadelijk kunnen zijn voor levende wezens of het milieu. Ze kunnen leiden tot acute vergiftiging of tot gezondheidsschade op de lange termijn. Gifstoffen onderscheiden zich door hun toxiciteit, mogelijk persistente aanwezigheid en hun werkingswijze in het organisme. De term omvat zowel natuurlijke als door de mens gemaakte verbindingen.

Natuurlijke gifstoffen komen voor in planten, dieren, schimmels en bacteriën. Voorbeelden zijn ricine uit de castorplant, botulinumtoxine, cyanotoxinen van algen en mycotoxinen zoals aflatoxinen. Synthetische gifstoffen worden geproduceerd in de industrie, gewasbeschermingsmiddelen en sommige medische of onderzoeksproducten. Gifstoffen kunnen via lucht, water of voedsel in het milieu terechtkomen en zich in voedselketens ophopen.

Blootstelling kan via inhalatie, ingestie of huidcontact plaatsvinden. De gezondheidseffecten hangen af van dosis, duur van blootstelling en individuele gevoeligheid. Acute vergiftiging kan leiden tot misselijkheid, duizeligheid, ademhalingsproblemen of bewustzijnsverlies; chronische blootstelling kan lever- of nierziekten, zenuwstelselproblemen of kanker veroorzaken. Toxiciteit wordt vaak uitgedrukt met concepten als LD50.

Gifstoffen worden vaak onderverdeeld naar gerichte organen of systemen: hepatotoxinen, nephrotoxinen, neurotoxinen en cardiotoxinen. Endocrine disruptors kunnen hormonale balans verstoren. In de EU worden gifstoffen geclassificeerd volgens CLP-verordening, met informatie over gevaren en voorzorgsmaatregelen in veiligheidsinformatiebladen (SDS). Toepassingen en blootstelling worden gereguleerd via REACH en arbeidsomstandighedenwetgeving.

Preventie en beheer draaien om risicobeoordeling en blootstellingminimalisatie: ventilatie, gesloten systemen, proper opslag, labeling en passende PBM. Op werkplekken gelden procedures volgens arbeidsomstandigheden en milieuregels. Bij vergiftiging is snelle medische hulp vereist; sommige gifstoffen hebben specifieke antidota, anderen krijgen een ondersteunende behandeling. Verantwoord afvalbeheer en monitoring beperken langetermijnrisico's.