bloedgroepcompatibiliteit

Bloedgroepcompatibiliteit verwijst naar de mogelijkheid om bloed of weefsels uit te wisselen zonder een ongunstige immuunreactie. Het begrip is van groot belang voor bloedtransfusies, zwangerschap en orgaantransplantaties. De regels zijn gebaseerd op factoren in het bloedoppervlak: de ABO-bloedgroepen en het Rh-systeem.

Het ABO-systeem kent vier hoofdgroepen: A, B, AB en O. Ieder individu heeft antigenen op de rode bloedcellen die overeenkomen met deze groepen, en antistoffen in het plasma tegen de ontbrekende antigenen. Daarnaast speelt de Rh-factor een rol: Rh-positief (Rh+) of Rh-negatief (Rh-). Bij transfusies wordt gestreefd naar ABO- en Rh-compatibiliteit.

Bij bloedtransfusies geldt: voor rode bloedcellen is O-negatief de universele donor (kan aan alle ABO- en Rh-types): O- can geven aan vrijwel iedereen; bij kinderen en volwassenen geldt ook dat O- de voorkeur heeft in noodgevallen. De universele ontvanger voor erytrocyten is AB- of AB+, afhankelijk van de beschikbaarheid en Rh-status van zowel donor als ontvanger. Voor plasma is AB-plasma doorgaans de universele donor omdat het geen anti-A- of anti-B-antilichamen bevat; bij plasma-transfusies blijft matching vaak beperkt tot ABO-compatibiliteit om mogelijke reacties te voorkomen.

Crossmatching is een laboratoriumtest die voor een transfusie uitvoerig wordt uitgevoerd om immunologische afstoting te voorkomen. Het evalueert zowel ABO-/Rh-compatibiliteit als eventuele allo-immune reacties.

Zwangerschap kan door Rh-incompatibiliteit problematisch zijn: als een Rh-negatieve moeder een Rh-positieve fetus draagt, kunnen anti-D-antistoffen ontstaan die de fetus kunnen schaden. Preventie met anti-D-immunoglobuline voorkomt sensitisatie. Bij transplantaties gelden ook ABO- en HLA-compatibiliteit om afstoting te minimaliseren.

Samengevat bepaalt bloedgroepcompatibiliteit de veiligheid van transfusies en transplantaties en speelt het een cruciale rol in de perinatale zorg.