activatieproblemen

Activatieproblemen zijn een groep van bijwerkingen die gepaard gaan met toegenomen motorische onrust en alertheid als gevolg van geneesmiddelen, met name psychofarmaca. Ze ontstaan meestal kort nadat gestart is met een medicijn of de dosis is opgehoogd. Symptomen variëren van innerlijke onrust, sneller denken en prikkelbaarheid tot duidelijke psychomotorische activiteit zoals onrustig bewegen, niet kunnen stilzitten en slaapstoornissen. Sommige mensen ervaren angst, gespannenheid en een gevoel van gejaagd zijn. In ernstige gevallen kan een akathisie-achtige toestand ontstaan.

Risikogroepen vormen vooral jongeren en mensen die beginnen met of verhogen van antidepressiva, met name selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) en noradrenalineheropnameremmers (SNRI’s). Ook kan activatie voorkomen bij andere psychofarmaca zoals bepaalde antipsychotica en stimulerende middelen. De verschijnselen kunnen lijken op een verergering van depressie of een manische omslag, waardoor onderscheid belangrijk is voor de behandeling.

Behandeling en preventie richten zich op zo nodig vertraagde opbouw of doseeraanpassing van het medicijn, of het wisselen naar een minder activating middel. In sommige gevallen kan tijdelijk een benzodiazepine of een ander kalmerend middel worden voorgeschreven om rust te bevorderen. Het is essentieel om de symptomen goed te monitoren en patiënten en betrokken zorgverleners voor te lichten over wat te verwachten en wanneer medisch overleg nodig is, zeker bij jongeren of mensen met een voorgeschiedenis van stemmingswisselingen of suicidale gedachten.

Prognose is doorgaans gunstig bij tijdige herkenning en passende aanpassing van de behandeling; bij sommige patiënten kan activatie opnieuw optreden bij hervestiging van farmacotherapie.