Zelfregelende

Zelfregelende is een bijvoeglijk naamwoord dat een systeem, proces of apparaat beschrijft dat in staat is zijn toestand onafhankelijk van externe interventie te regelen en terug te brengen naar een gewenste of stabiele toestand. De term komt van zelf en regelende en impliceert autonome aanpassing via feedbackmechanismen.

In de techniek en natuurkunde verwijst zelfregelking vaak naar systemen die gebruikmaken van feedback om een variabele op koers te houden. Voorbeelden zijn thermostaten, elektronische schakelingen met terugkoppeling en andere regelsystemen die de uitgangsstoringen stabiliseren. Een fundamenteel principe is negatieve feedback, die afwijkingen van de gewenste waarde corrigeert en zo stabiliteit bevordert.

In de biologie en ecologie is homeostase een kernvoorbeeld van zelfregelende processen: organismen regelen factoren zoals lichaamstemperatuur, pH en metabolisme via netwerken van sensoren en effectors. Ecosystemen kunnen ook als zelfregelend worden beschouwd, doordat populaties, hulpbronnen en interacties zich aanpassend aanpassen aan veranderingen en zo een zekere balans bevorderen.

In de economie en sociale wetenschappen wordt soms gesproken van een zelfregulerende markt, waarin prijsmechanismen aanbod en vraag in evenwicht brengen. In de praktijk bestaan echter vaak regelgevende instellingen om marktfalen te voorkomen, waardoor de mate van autonomie van de markt beperkt kan zijn.

Kenmerken van zelfregelende systemen zijn onder meer detectie van afwijkingen, terugkoppeling om koers te corrigeren en veerkracht tegen verstoringen. Ze vereisen wel betrouwbare modellen en vaak energie of middelen om reglementaire acties uit te voeren, en zijn niet onfeilbaar bij grote of snelle verstoringen.