Zelfherkenning

Zelfherkenning is het vermogen om zichzelf als een onderscheidend individu te herkennen. In de cognitieve wetenschappen wordt dit vaak vastgesteld met spiegeltesten: als een wezen in de spiegel zijn eigen lichaam herkent en gedragen vertoont dat aangeeft dat het spiegelbeeld zichzelf is, wordt dit gezien als een aanwijzing voor zelfherkenning. Het concept wordt beschouwd als een stap in zelfbewustzijn en maakt deel uit van bredere vragen over zelfconcept en bewustzijn.

Historisch werd de spiegeltest in 1970 geïntroduceerd door Gordon Gallup Jr. Sindsdien is het onderzoek toegepast bij mensen, primaten, walvissen, olifanten en enkele vogels. De bevindingen zijn veelzeggend maar niet uniform: sommige soorten leveren duidelijke aanwijzingen voor zelfherkenning, anderen niet, en interpretaties blijven onderwerp van debat. Critici benadrukken dat de test afhankelijk kan zijn van visuele vaardigheden, motivatie en de specifieke methode.

Bij mensen ontwikkelt zelfherkenning zich doorgaans geleidelijk in de vroege kinderjaren, meestal tussen de 18 en 24 maanden. Een klassieke indicator is de mark-test: wanneer een kind een niet-zichtbaar aangedane mark op het eigen lichaam ziet in de spiegel en ernaar gaat onderzoeken, wordt aangenomen dat het reflectie als zichzelf begrijpt. In dierenstudies zijn chimpansees, bonobo’s, orang-oetans en soms andere primaten getoond zelfherkenning te vertonen; ook dolfijnen, olifanten en sommige vogels zoals eksters hebben positieve resultaten gehaald in sommige tests, zij het afhankelijk van testontwerp en interpretatie.

Kritisch gezien toont de spiegel-test slechts één aspect van zelfherkenning en bewustzijn. Het biedt waardevolle inzichten, maar sluit andere vormen van zelfbewustzijn mogelijk uit. Desondanks draagt zelfherkenning bij aan het begrip van hoe verschillende soorten zichzelf vertegenwoordigen en ervaren.