Woordrelaties

Woordrelaties is een term uit de taalkunde die de relaties beschrijft tussen woorden in een taal. Ze tonen hoe betekenissen, vormen en gebruik met elkaar samenhangen en vormen een basis voor woordenschatverwerving, taalbegrip en tekstanalyse.

Belangrijke typen zijn onder meer synoniemen, antoniemen, hyperoniemen en hyponiemen, en meroniemen. Synoniemen zijn woorden met vergelijkbare betekenis (bijv. fiets en rijwiel). Antoniemen zijn tegenovergestelde betekenissen (bijv. hoog en laag). Een hyperoniem is een overkoepelend begrip van een of meer hyponiemen; bijvoorbeeld dier is een hyperoniem van hond. Meroniemen geven deel-geheel relaties aan, zoals deur als onderdeel van een huis. Collocaties beschrijven woordcombinaties die vaak samen voorkomen, zoals sterke koffie of snel openbaar vervoer. Daarnaast kunnen woorden meerdere betekenissen hebben (polysemie) die in verschillende contexten met elkaar verweven raken; woorden met dezelfde vorm maar verschillende betekenissen (homonymie) illustreren dat ook.

Toepassingen van woordrelaties liggen onder meer in de lexicografie en het taalonderwijs. Ze dienen als basis voor thesauri, definities en leerstrategieën, en helpen bij het organiseren van woordenschat en het begrijpen van context in teksten. In tekstanalyse ondersteunen ze het bepalen van semantische nabijheid en relaties tussen termen.

In de computerlinguïstiek spelen woordrelaties een centrale rol in distributieve semantiek en in de ontwikkeling van woordbetekenismodellen zoals woordvectoren, kennisnetwerken en relationele extractie. Ze onderbouwen taken zoals semantische zoekopdrachten, paraphrase-detectie en automatische samenvatting.