hyperoniem

Een hyperoniem is een woord met een betrekkelijk brede betekenis dat een categorie of klasse aanduidt waarover meerdere specifiekere termen vallen. In de semantiek beschrijft hyperonie een hiërarchische relatie tussen begrippen: een term fungeert als overkoepelende categorie voor andere termen die daaronder vallen.

De relatie is vaak expliciet te zien in termen als dier en hond. Dier is een hyperoniem van hond en kat, omdat hond en kat specifieke soorten dieren zijn. Omgekeerd zijn hond en kat hyponiemen van dier. Evenzo is fruit een hyperoniem van appel en banaan; appel en banaan zijn hyponiemen van fruit. Deze relaties kunnen meervoudig en gelaagd zijn, omdat een woord meerdere bredere hyperoniemen kan hebben afhankelijk van de gekozen classificatie.

Hyperonymie wordt veel gebruikt in lexicografie, semantiek en informatiewetenschap. In lexica en thesauri helpen hyperoniemen bij het ordenen van woorden en bij het tonen van verwantschappen tussen begrippen. In natuurlijke taalverwerking en kennisnetwerken (zoals WordNet) vormen hyperoniemen de randen van “is-a”-relaties die woorden in hiërarchische netwerken plaatsen. Het begrip is meestal sense- of contextafhankelijk: hetzelfde woord kan in verschillende betekenissen verschillende hyperoniemen hebben.

Samenvattend beschrijft hyperoniem een overkoepelende term in een hiërarchische semantiekrelatie, waarbij het begrip van bredere orde en klasse de basis vormt voor meer specifieke hyponiemen.