Topisch

Topisch is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord met meerdere betekenissen, waarvan de belangrijkste in de medische context ligt. In de geneeskunde verwijst topisch naar behandelingen die rechtstreeks op een lichaamsonderdeel worden aangebracht, meestal op de huid of slijmvliezen, en daarop lokaal werken in plaats van systemisch in te grijpen in het lichaam.

Etymologie en gebruik. Het woord is afgeleid van het Griekse topikos, betekenislijk ‘plaatselijk’, via Latijnse en andere routes het Nederlands binnengeslopen. Buiten de medische context wordt topisch zelden toegepast; in het gangbare Nederlands wordt voor actuele of relevante onderwerpen meestal gesproken van actueel of hedendaags. In medische teksten blijft topisch de gangbare vertaling van het Engelse topical.

Medische betekenis en voorbeelden. Een topische behandeling geldt plaatselijk en heeft doorgaans een beperkte absorptie in de bloedbaan. Voorbeelden zijn topische corticosteroïden (zalf, crème), topische antibiotica, topische pijnstillers zoals gels met menthol of lidocaïne, en andere vormen zoals pleisters en sprays. Doel is lokaal effect bij aandoeningen van de huid of mucosa, zoals eczeem, psoriasis of huidinfecties. Nadelen kunnen lokale bijwerkingen zijn, zoals irritatie of dermatitis; bij uitgebreide of mucosale toepassing kan de absorptie toenemen, wat systemische bijwerkingen mogelijk maakt.

Verwant en gerelateerd. In tegenstelling tot topisch staat transdermaal voor absorptie door de huid met systemische effecten, en worden sommige geneesmiddelen percutaan toegediend. In medische literatuur is topisch een gangbaar begrip, vooral binnen dermatologie en farmacologie.