Pacemakergebieden

Pacemakergebieden, ook wel pacemakerzones genoemd, zijn specifieke hartweefselgebieden met automatische activiteit die elektrische impulsen kunnen genereren. Ze vormen samen met het geleidingssysteem de basis voor de hartfrequentie en de synchronisatie van atriale en ventriculaire contracties. In de normale situatie werkt de pacemakeractiviteit volgens een hiërarchie: de primaire pacemaker is meestal de sinusknoop, gevolgd door de atrioventriculaire knoop en, indien nodig, lagere bronnen zoals het Purkinje-systeem.

De sinusknoop bevindt zich in het rechteratrium nabij de bovenvliezenslagader (vena cava superior). Zijn impulsen veroorzaken de atriale contractie en bepalen doorgaans de hartritme met een frequentie van ongeveer 60 tot 100 slagen per minuut. De sinusknoop heeft de hoogste automatische activiteit en reguleert de ritmische prikkelvorming onder invloed van het autonome zenuwstelsel.

De atrioventriculaire (AV) knoop ligt nabij het interatriale septum en fungeert als tweede pacemaker wanneer de sinusknoop niet goed functioneert. Het AV-knooppunt heeft een intrinsieke snelheid van ongeveer 40 tot 60 slagen per minuut en vertraagt de prikkel kort voordat deze naar de ventrikels gaat, waardoor een gecontroleerde ventrale contractie mogelijk is.

Naast deze centrale bronnen bestaan er latent pacemakergebieden in de hartwand, vooral in de atria en het Purkinje-systeem. Deze kunnen impulsen genereren als de hoofdknopen falen, vaak met lagere snelheden, maar kunnen ook ectopische foci veroorzaken bij bepaalde aandoeningen.

Autonome regulatie speelt een belangrijke rol: sympathische activatie verhoogt de frequentie en geleiding, terwijl parasympathische input deze verlaagt. Klinisch zijn storingen in pacemakergebieden betrokken bij aandoeningen zoals Sick-Sinus-syndroom en AV-blok, en kunnen pacemakers of andere therapieën vereisen.