Overgangsfasies

Overgangsfasies is een term uit het Nederlands die verwijst naar een periode waarin een systeem, organisme of proces verschuift van de ene toestand naar de andere. In zo’n overgangsfase treden kenmerken van de beginstaat af en verschijnen kenmerken van de eindstaat; de tussenliggende toestand is daarmee niet volledig te herleiden tot een van beide uitersten.

In de biologie en ontwikkelingswetenschap verwijst de term naar fases waarin cellen differentiëren of waarin een organisme belangrijke ontwikkeling doormaakt. Ook perioden zoals de puberteit kunnen als overgangsfasies worden beschreven, omdat ze gepaard gaan met veranderingen in fysiologie en gedrag. In ecologie en geologie kunnen overgangsfasies slaan op veranderingen in omgeving of sedimentaire omstandigheden die leiden tot gemengde of tussenliggende kenmerken, bijvoorbeeld bij milieu-als-stapken in succesie of bij veranderingen tussen verschillende sedimentaire facies.

In scheikunde en natuurkunde verwijzen overgangsfasies naar fasemengingen die optreden tijdens een faseverandering, wanneer een stof eigenschappen vertoont die niet volledig toebehoren aan een enkele eindtoestand. In de materiaalkunde kan ook de glasovergang als een overgangsfase worden gezien, waarbij fysieke eigenschappen geleidelijk veranderen zonder een abrupt verandering van fase.

In de geneeskunde en psychologie kunnen overgangsfasies betrekking hebben op de overgang van prodromen naar klinische symptomen, of op periodes tussen behandeling en herstel, waarin symptomen, biomarkers of gedrag verschuiven.

Belangrijke kenmerken zijn de tijdsduur, de regie van regulerende systemen (zoals genen, hormonen of omgevingsfactoren) en de specifieke signalen die de verandering aankondigen. Begrip van overgangsfasies ondersteunt prognose, timing van interventies en interpretatie van observaties.