Onderschikkend

Onderschikkend verwijst in de taalkunde naar een structuur waarbij een clause (deelzin) afhankelijk is van een andere clausule, de hoofdzin. Een onderschikkende bijzin geeft meestal een gevolg, reden, tijd, voorwaarde of vergelijking aan en kan een object of onderwerp van de hoofdzin specificeren. Samen vormen ze complexe zinnen waarin de hoofdzin de belangrijkste betekenis levert en de bijzin aanvullende informatie geeft.

In het Nederlands worden onderschikkende bijzinnen meestal ingevoerd door onderschikkende voegwoorden. Voorbeelden zijn dat, omdat, terwijl, wanneer, als, zodat, hoewel en tenzij. Ook bijwoorden zoals wanneer of zodra kunnen in sommige gevallen als voegwoord fungeren. Daarnaast bestaan er betrekkelijke bijzinnen die een zelfstandig onderdeel zoals een woord of zinsdeel nader toelichten, vaak gestart door betrekkelijke voornaamwoorden als die, dat of wie. Die bijzinnen zijn ook onderschikkend van aard.

Een fundamenteel kenmerk van onderschikkende bijzinnen is de woordvolgorde: in de bijzin staat de werkwoordelijke kern vaak aan het einde van de bijzin. Voorbeeld: Ik blijf thuis omdat het regent. Hier eindigt de bijzin met regent. Een andere: Wanneer ik tijd heb, ga ik naar de film. Het eerste deel bevat de voorwaarde en de werkwoordvolgorde eindigt in de bijzin.

Onderschikkende bijzinnen kunnen voor of achter de hoofdzin staan. Wanneer ze voorop staan, scheiden komma’s de delen. In tegenstelling tot onderschikkende zinnen bestaan nevenschikkende zinnen uit hoofdzinnen die met een nevenschikkend voegwoord (en, maar, want, of) aan elkaar zijn gekoppeld.