werkwoordvolgorde

Werkwoordvolgorde is de regeling waarmee Nederlandse zinnen hun werkwoorden rangschikken. Het beschrijft waar het finite werkwoord staat en hoe de overige werkwoorden en zinsdelen volgen in hoofd- en bijzinnen. De exacte volgorde hangt af van de zinsfunctie (hoofdzin of bijzin) en van elementen zoals tijd- of plaatsbepalingen en hulp- of modale werkwoorden. Een goed begrip van de werkwoordvolgorde maakt zinnen duidelijk en voorspelbaar.

In een gewone hoofdzin is het finite werkwoord meestal de tweede positie. Dat betekent onderwerp + werkwoord + overige zinsdelen: Ik werk elke dag. Vandaag gaat hij naar huis. Bij samengestelde tijden staat het hulpwerkwoord meestal in de tweede positie en eindigt de rest van de werkwoordgroep met het participium: Ik heb gisteren een boek gelezen.

Bijzinnen plaatsen het finite werkwoord meestal aan het eind van de bijzin. Voorbeelden: Omdat hij moe is, blijft hij thuis. Toen ik thuiskwam, vertrok hij. In bijzinnen eindigt het werkwoord dus vaak aan het eind van de clausule.

In zinnen met modale werkwoorden of met infinitiefconstructies blijft de kern van de zin meestal in de tweede positie: Ik kan morgen komen. Zij zal naar België gaan. Voor samengestelde tijden staat het hulpwerkwoord in de tweede positie en eindigt de rest van de werkwoordgroep met het participium: Zij heeft het project al afgemaakt.

Samenvattend zorgt de werkwoordvolgorde voor een vaste structuur in het Nederlands: finite werkwoord tweede positie in hoofdzin, en eindpositie in bijzinnen, met variaties bij fronting en bij samengestelde tijden.