Handelingsvermogen

Handelingsvermogen is het juridische vermogen om zelfstandig rechtsgevolgen te veroorzaken door rechtsgeldige handelingen te verrichten. Het begrip gaat over de capaciteit om contracten te sluiten, rechtsbetrekkingen aan te gaan en andere bindende besluiten te nemen waar iemand direct aan gebonden is. In de Nederlandse context hangt handelingsvermogen samen met iemands cognitieve vermogens en met wettelijke regimes die bepalen wie wel of geen vertegenwoordiging kan gelden.

In beginsel geldt dat volwassene met volledig handelingsvermogen zelfstandig rechtsbetrokken kan worden en aansprakelijk is voor de gevolgen van zijn handelingen. Minderjarige personen en anderen onder een beschermingsregeling hebben meestal een beperkt handelingsvermogen; sommige handelingen mogen zij wel zelfstandig verrichten, andere vereisen toestemming van een wettelijke vertegenwoordiger, ouder of curator. De wet regelt ook wanneer iemand onder curatele of onder bewind staat, waardoor het verrichten van rechtsbevoegde handelingen aan een derde (vertegenwoordiger) wordt toevertrouwd.

Het begrip is onderscheidend van, maar gerelateerd aan, andere begrippen zoals “toerekeningsvatbaarheid” in het strafrecht en “handelingsbekwaamheid” in sommige juridische tradities. Handelingsvermogen kan immers tijdelijk worden beïnvloed door omstandigheden als ziekte, psychische stoornissen of intoxicatie, waardoor tijdelijke beperkingen op rechtshandel ontstaan.

Praktisch gezien bepaalt handelingsvermogen wie zelfstandig rechtsgeldige overeenkomsten kan aangaan, wie toestemming nodig heeft en wie een vertegenwoordiger moet aanwijzen. Het begrip is daarmee essentieel voor contractvorming, consumentenzaken, erfrecht en andere rechtsbetrekkingen, en vormt de basis voor verantwoordelijkheids- en beschermingsmaatregelen in de civiele wetgeving.